ហេតុអ្វីបានជា មេរោគកាចសាហាវថ្មីៗ ភាគច្រើនមានប្រភពមកពីចិនប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ?
ជំងឺផ្ដាសាយអាស៊ី (Asian Flu) ដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៦ បានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ចន្លោះពីមួយទៅបួនលាននាក់នៅទូទាំងពិភពលោក។ ចំណែកជំងឺ SARS ក្នុងឆ្នាំ ២០០៣ វិញ បានឆ្លងដល់មនុស្សប្រមាណ ៨០៩៨ នាក់ និងបានសម្លាប់មនុស្ស ៧៧៤ នាក់នៅតាមបណ្ដាប្រទេសចំនួន ១៧។ ១០ ឆ្នាំក្រោយមកជំងឺផ្ដាសាយ ថ្មីទៀត H7N9 បានផ្ទុះឡើង ហើយមានមនុស្សប្រមាណ ១ ២២៣ នាក់បានឆ្លងជំងឺនេះ ហើយ៤នាក់ក្នុងចំណោម ១០ នាក់បានស្លាប់។
ឥឡូវនេះជំងឺថ្មីមួយទៀតគឺ COVID-19 ដែលគេជឿជាក់ថា ហាក់ដូចជាមានអាការៈមិនសូវសាហាវដូចសិស្សច្បងនោះ បែរជាធ្វើឲ្យពិភពលោកភ័យខ្លាច និងគ្មាននរណានឹកស្មានដល់ ត្បិតអីវាបានធ្វើឲ្យមនុស្សជាង ១លាននាក់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺ និងឆក់យកជីវិតមនុស្សរហូតដល់ទៅជាង ៨ម៉ឺននាក់នៅជុំវិញពិភពលោកគិតត្រឹមថ្ងៃទី៨ ខែមេសានេះ។
ផ្អែកលើការលើកឡើងខាងលើនេះវាបានឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញថា ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺទាំងអស់នេះមានប្រភពមកពីប្រទេសចិន។ ប៉ុន្តែសំនួរសួរថា ហេតុអ្វីមហាអំណាចមួយនេះជាចំណុចក្តៅនៃប្រភពជំងឺឆ្លងដ៏កាចសាហាវជាច្រើនរបស់ពិភពលោក?
«នេះវាមិនមែនជារឿងអាថ៌កំបាំងអ្វីទេដែលវាបានកើតឡើង....មានមនុស្សជាច្រើនបានរស់នៅមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយសត្វគ្រប់ប្រភេទដែលពេញនិយមសម្រាប់ទុកធ្វើជាម្ហូប ហើយពួកគេរស់នៅមិនមានអនាម័យខ្ពស់ទេ។ នេះជាកាដូមួយដ៏ល្អបង្កឲ្យមានជំងឺឆ្លងនានារាតត្បាតឡើង»។ នេះបើយោងតាមការលើកឡើងរបស់លោក Steven Novella ជាសាស្ត្រាចារ្យអាមេរិកផ្នែកប្រសាទសាស្ត្រមកពីសាកលវិទ្យាល័យ Yale។
ផ្សារលក់សាច់សត្វព្រៃ Nanning ប្រភពរូបភាព៖ thetelegraph
ចំណែកលោកបណ្ឌិត Peter Daszak ប្រធានសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន EcoHealth Alliance វិញ បានថ្លែងនៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយទៅកាន់ទូរទស្សន៍ PBS ក្នុងឆ្នាំ ២០១៦កន្លងទៅថា នៅតំបន់កណ្ដាលនៃភាគខាងត្បូងប្រទេសចិនគឺជា "តំបន់លាយឡំគ្នា" ដ៏គួរឲ្យកត់សម្គាល់បំផុតមួយសម្រាប់បង្កឲ្យមានមេរោគផ្សេងៗកើតមានឡើង។ លោកបន្តថា កសិករតែងតែនាំសត្វពាហណៈរបស់ពួកគេទៅលក់នៅទីផ្សារសត្វព្រៃ ពោលគឺជាទីកន្លែងដែលពួកគេទាំងនោះអាចប៉ះសត្វកម្រគ្រប់ប្រភេទមកពីគ្រប់ទិសទី។
ពពួកសត្វបក្សី ថនិកសត្វ និងសត្វល្មូនផ្សេងៗគ្នាជាច្រើនត្រូវបាននាំចូលមកពីគ្រប់ទិសទីជុំវិញពិភពលោក ហើយមានផ្ទុកវីរុសដែលអាចវិវត្តខ្លួន និងផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅក្នុងចំណោមសត្វដូចគ្នារហូតដល់មនុស្ស។ អ្នកជំនាញបានដឹងច្បាស់រួចទៅហើយថា នេះជាមូលហេតុមួយដែលបង្កឲ្យកើតមានជំងឺឆ្លងប្រភេទថ្មីកូវីដ១៩ ហើយដែលបានបង្ខំចិត្តឲ្យរដ្ឋអាជ្ញាចិន បិទខ្ទប់ទីក្រុងវ៉ូហានទាំងមូលតាំងពីដើមឆ្នាំ ២០២០ នេះ ដែលជាវិធានការទប់ស្កាត់ការរាតត្បាតជំងឺនេះ។
ទន្ទឹមនឹងនេះហេតុផលមួយដែលជាជំងឺទំនៀមទម្លាប់វប្បធម៌របស់ជនជាតិចិនក៏ជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នាំឲ្យមានការផ្ទុះ ឡើងជំងឺនានា។
បើយោងតាមការលើកឡើងរបស់លោកស្រី Melinda Liu ដែលជាអ្នកយកព័ត៌មានប្រចាំកាសែត Foreign Policy ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំ ២០១៧ បានលើកឡើងដូច្នេះថា« ប្រជាជនចិនជាច្រើនសូម្បីតែអ្នករស់នៅទីក្រុងអះអាងថា ពួកគេចូលចិត្តទទួលទានសាច់សត្វស្រស់ដូចជាពពួកសត្វព្រៃពីព្រោះវាមានរសជាតិឆ្ងាញ់ និងមានប្រយោជន៍ដល់សុខភាពជាងសាច់ក្លាសេ និងសាច់សត្វស្រុក។ នេះវាផ្តល់ឱកាសឲ្យប្រជាជនទាំងនោះមានប្រាស្រ័យទំនាក់ទំនងដោយផ្ទាល់ជាមួយសត្វទាំងនោះកាន់តែច្រើនឡើង»។
លោកស្រីបានបន្តទៀតថា ការព្យាបាលជំងឺផ្សេងៗតាមរយៈការប្រើប្រាស់ឱសថបុរាណផ្សំឡើងពីសត្វព្រៃផ្សេងៗអាចមានប្រសិទ្ធភាពធ្វើឲ្យសុខភាពរបស់ពួកគេល្អ។ ក៏ប៉ុន្តែការពិតជាក់ស្ដែងវាមិនដូច្នេះទាំងអស់នោះទេ។ អ្នកទាំងនោះបានចម្លងទៅដល់អ្នកផ្សេងទៀតដោយសារតែការព្យាបាលតាមវិធីបុរាណខ្វះឧបករណ៍បច្ចេកទេស គ្មានការត្រួតពិនិត្យ ពិសោធន៍តែមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ និងគ្មានអនាម័យដែលជាហានិភ័យបង្កឲ្យមានជំងឺរីករាលដាលជាបន្តបន្តបន្ទាប់។
សត្វព្រៃគឺជាប្រភពដ៏សំខាន់សម្រាប់ធ្វើជាឱសថបុរាណ ប្រភពរូបភាព HealthCMI
មហាយក្សចិនក៏មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះមិនល្អប៉ុន្មានដែរចំពោះការផ្ដល់ព័ត៌មានដែលមិនត្រឹមត្រូវ លាក់ការសម្ងាត់ និងមានការត្រួតពិនិត្យយ៉ាងតឹងតែងផងដែរទាក់ទងទៅនឹងជំងឺរាតត្បាតដែលនេះអាចផ្ដល់ឱកាសឲ្យជំងឺថ្មីៗរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង។ កាលពីដើមខែមករាមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានប្រកាសប្រាប់សាធារណជនថា ការរីករាលដាលនៃការឆ្លងថ្មីនៃជំងឺកូវីដ ១៩នេះ ត្រូវបានបញ្ឈប់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ខណៈដែលជាក់ស្តែងវាបានផ្ទុះ ឡើងកាន់តែខ្លាំង។
លោកស្រី Melinda Liu បានបន្តថា ពេលខ្លះរបបផ្ដាច់ការមួយនេះបានបិទមាត់អ្នកជំនាញខាងសុខភាពដែលប៉ុនប៉ងបង្ហាញសារព្រមានពីហានិភ័យដ៏គ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺនេះ។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតវ័យក្មេង Li Wenliang ដែលធ្លាប់បានព្យាយាមព្រមានមនុស្សគ្រប់គ្នា និងសហការីរបស់លោកអំពីមេរោគថ្មីនេះ ត្រូវបានទទួលរង្វាន់ស្ដីបន្ទោសយ៉ាងចាស់ដៃពីរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែទីបំផុត ជំងឺកូវីដ ១៩ បានផ្តាច់ជីវិតរបស់លោកនៅថ្ងៃទី ៧ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២០ ថ្មីៗកន្លងទៅនេះ។
មានសញ្ញាណវិជ្ជមានមួយចំនួនដែលបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលចិនបានចាត់វិធានការណ៍យ៉ាងសម្ងាត់មួយចំនួនដែលរារាំងដល់ការឆ្លើយតបជាសាកលចំពោះការផ្ទុះឡើងនៃមេរោគនេះមុនវាផ្ទុះឡើង។ ក្រោយមក រដ្ឋាភិបាលមួយនេះចាប់ផ្តើមចែករំលែកទិន្នន័យកាន់តែច្រើនពេលមេរោគនេះផ្ទុះរាតត្បាតកាន់តែខ្លះ ហើយអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រចិនបនបោះពុម្ពផ្សាយឯកសារជាច្រើនដែលអាចរួមចំណែកដល់ការទប់ស្កាត់ជំងឺនេះនៅតាមសហគមន៍នានានៅទូទាំងពិភពលោក។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ យន្តការ វិធានការណ៍ និងគោលនយោបាយការពារជំងឺរាតត្បាតថ្មីៗនៅពេលអនាគតសម្រាប់ប្រជាជនរបស់ខ្លួនជាង ១ពាន់លាននាក់នៅតែស្រពិចស្រពិលថា តើមហាអំណាចមួយនេះនឹងត្រូវធ្វើឡើងដោយវិធីណា? ការហាមឃាត់ជាអចិន្ត្រៃយ៍នូវការជួញដូរលក់សត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទ នៅតាមទីផ្សារសាធារណៈ ការបង្កើត និងអនុវត្តបទបញ្ជាសុវត្ថិភាពចំណីអាហារ និងការបដិសេធការប្រើប្រាស់ឱសថបុរាណចេញពីសត្វព្រៃគឺជាជម្រើសដែលគួរតែមានសម្រាប់យកមកពិភាក្សានៅលើតុ៕
អត្ថបទទាក់ទង៖
- ហេតុអ្វីសម័យកាលជំងឺ Covid19 ធ្វើឲ្យចិនភ័យខ្លាចដេកមិនលក់ជាងសម័យកាលជំងឺ SARS?
- តើចិនពិតជាបង្កើតវីរុសកូវីដ១៩មែន? តើចិនបានចំណេញអ្វីបើមែន? ចុះបើមិនមែនអ្នកណាចំណេញ?
ដោយ៖ ណារិន
ប្រភព៖ realclearscience
