នៅពេលដែលស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចមានភាពមិនប្រាកដប្រជា ប្រជាជនចង់ចង់ដាក់ប្រាក់របស់ពួកគេនៅកន្លែងមួយដែលអាចទុកចិត្តបាន។ នោះអាចជួយពន្យល់បានថាហេតុអ្វីបានជា ៨០ ភាគរយនៃក្រដាសប្រាក់ ១០០ ដុល្លារទាំងអស់ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានចរាចរនៅ​ក្រៅពីសហរដ្ឋអាមេរិក។

ការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងនៃក្រដាសប្រាក់ ១០០ ដុល្លារដែលបាន​កើតឡើងនៅបរទេស វាបានក្លាយជាក្រដាសប្រាក់ទី ២ សម្រាប់ប្រជាជនគ្រប់រូបនៃប្រទេសនីមួយៗនៅលើផែនដី គឺជាសញ្ញាមួយដែលបង្ហាញថាមនុស្សនៅលើពិភព​លោក​ទទួលស្គាល់ប្រាក់ដុល្លារគឺ​ជា​រូបិយប័ណ្ណសកល។ ពួកគេមានទំនុកចិត្តថាប្រសិនបើរូបិយប័ណ្ណក្នុងស្រុករបស់ពួកគេឡើងថ្លៃនោះប្រាក់ដុល្លារនឹងនៅថេរ។

គិតត្រឹមខែមករាឆ្នាំ ២០២០ ប្រទេស​ជប៉ុន និងចិន ដែល​ប្រទេស​នីមួយ​ៗ​នេះ​មានទ្រព្យសម្បត្តិជាង ១ ទ្រីលានដុល្លារអាមេរិកនៅក្នុងមូលបត្ររតនាគារសហរដ្ឋអាមេរិក បន្ទាប់មកគឺចក្រភពអង់គ្លេស (៣៧២ ពាន់លានដុល្លារ) និងប្រេស៊ីល (២៨៣ ពាន់លានដុល្លារ)។ បើយោងតាមមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (The International Monetary Fund) ប្រាក់បម្រុងជាសាច់ប្រាក់ជាង ៦១ ភាគរយនៃប្រាក់បម្រុងពិភពលោកត្រូវបានគិតជាដុល្លារ។ ប្រាក់អឺរ៉ូស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី ២ ចំនួន ២០ ភាគរយ។

នៅពេលដែលប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចដូចជាប្រទេសចិនកាន់កាប់ប្រាក់បម្រុងទុកខ្ទង់​លានដុល្លារអាមេរិក នោះគឺជាសញ្ញាល្អមួយដែលប្រាក់ដុល្លារនៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជារូបិយប័ណ្ណដ៏ខ្លាំងបំផុតរបស់រូបិយប័ណ្ណពិភពលោក។

ដុល្លារមិនមែនតែងតែជារូបិយប័ណ្ណសំខាន់​របស់ពិភពលោកនោះទេ វា​ក៏​មានពេល​ធ្លាក់ប្រជា​ប្រិយ​ភាព​ដែរ​។ ដូច្នេះតើមានហេតុផលអ្វីខ្លះដែលធ្វើឲ្យវាផ្លាស់ប្តូរ?

ប្រវត្តិខ្លះៗនៃរូបិយប័ណ្ណដុល្លារ

មុនពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ រូបិយប័ណ្ណសកលសម្រាប់​ប្រទេស​ទាំង​អស់​ត្រូវ​បាន​គេសំដៅ​ទៅ​លើ​មាស ហើយរដ្ឋាភិបាលនីមួយៗអាចធ្វើ​ការ​ធានា​បាន​ថា​ មាស​អាច​ផ្តល់​ភាព​ងាយ​ស្រួល​ក្នុ​ងការ​រក្ស​ាបាន​នូវ​តម្លៃបរបស់​វា​។ បន្ទាប់មកមានកិច្ចព្រមព្រៀង Bretton Woods ឆ្នាំ ១៩៤៤ ដែលបានបង្កើតធនាគារពិភពលោក និងមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ ហើយក៏បានបង្កើតប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកជាមាសថ្មីផងដែរ ធ្វើឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកកាន់កាប់ភាគច្រើននៃការផ្គត់ផ្គង់មាសរបស់ពិភពលោក។

ប្រាក់ដុល្លារបានបន្តគ្របដណ្តប់ក្នុងកំឡុងពេលរីកចម្រើនក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី ២។ លោក Jonathan David Kirshner សាស្រ្តាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងការសិក្សាអន្តរជាតិនៅមហាវិទ្យាល័យបូស្តុន (A professor of political science and international studies at Boston College) មានប្រសាសន៍ថាការកើនឡើងនៃ «ការបញ្ជាទិញប្រាក់ដុល្លារ» ឈរ​លើសសរស្តម្ភចំនួនបួនគឺ ភាពរឹងមាំនៃសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិក ការរីករាលដាលនៃជំនឿលើគំរូហិរញ្ញវត្ថុរបស់អាមេរិក ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុសហរដ្ឋអាមេរិក និងតួនាទីនាំមុខរបស់អាមេរិកក្នុងកិច្ចការអន្តរជាតិ។

លោក Kirshner ដែលជាសហនិពន្ធសៀវភៅស្តីពី «អនាគតនៃប្រាក់ដុល្លារ» និយាយថា «ទំនាក់ទំនងរូបិយវត្ថុភាគច្រើននៅលើពិភពលោកត្រូវបានរៀបចំឡើងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយ និងភាពអាស្រ័យយោធា»។ ហើយវាជារឿងធម្មតាទេដែល​ទំនាក់​ទំនងដោះ​ដូរ​នានា​ត្រូវធ្វើឡើងជាប្រាក់​ដុល្លារ។

គម្រោងអត្រាប្តូរប្រាក់ថេរ Bretton Woods បានដួលរលំនៅទសវត្សឆ្នាំ ១៩៧០ នៅពេលដែលលោក Richard Nixon បានយកប្រាក់ដុល្លារចេញពីស្តង់ដាមាសក្នុងកំឡុងពេលអតិផរណាក្នុងស្រុក ហើយសេដ្ឋកិច្ចឧស្សាហកម្មជាច្រើនត្រូវបានជ្រើសរើសយកអត្រា​ការ​អណ្តែតសម្រាប់រូបិយប័ណ្ណរបស់ពួកគេនៅលើទីផ្សារបើកចំហ។ នៅពេលនោះអ្នកសេដ្ឋកិច្ចខ្លះបានចាប់ផ្តើមព្យាករណ៍ពីការធ្លាក់ចុះនៃប្រាក់ដុល្លារ ដោយមិនមែនសំដៅទៅលើការបាត់បង់តម្លៃទេ ប៉ុន្តែវានឹងបាត់បង់ឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនជារូបបិយប័ណ្ណជាក់ស្តែងរបស់ពិភពលោក។

ចុះបើវាមិនមែនជាក្រដាសប្រាក់ដុល្លារ តើជាអ្វីទៅ?

ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សមកនេះ ប្រាក់ដុល្លារក្លាយជាស្តេចនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រោយសង្គ្រាមត្រូវបានដួលរលំ។ ការរីករាលដាលនៃទីផ្សារ​ភាគ​ហ៊ុន និងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចសកលបានបង្ហាញនូវការរៀបចំ​តាមគំរូហិរញ្ញវត្ថុរបស់អាមេរិក (Financial Model) ហើយសហរដ្ឋអាមេរិក​បានបាត់បង់ឥទ្ធិពលនយោបាយខ្លះ ដោយរដ្ឋាភិបាលនិងសាជីវកម្មជាច្រើនបានជ្រើសរើសធ្វើជំនួញជាមួយចិនឬអឺរ៉ុបជំនួសវិញ។

ទោះជាយ៉ាងណា តួលេខបង្ហាញថាប្រាក់ដុល្លារនៅតែជារូបិយប័ណ្ណដែលប្រជាជាតិ និងបុគ្គលនានាលើ​ពិភពលោក​ចាត់​ទុក​ថាជា​ «ទ្រព្យ​ដ៏​មាន​សុវតិ្ថភាព» ក្នុងព្យុះសេដ្ឋកិច្ច។ ប៉ុន្តែហេតុអ្វី...?

លោក Kirshner មានប្រសាសន៍ថា «ហេតុផលចុងក្រោយគឺជាហេតុផលសាមញ្ញមួយ គឺកង្វះនៃជម្រើសដែលអាចជឿទុកចិត្តបាន ប្រសិនបើមិនមែនជាប្រាក់ដុល្លារទេ តើជាអ្វីទៅ?»

មានការអំពាវនាវតាមកាលកំណត់ដើម្បីប្តូរប្រាក់បម្រុងទុកបន្ថែមទៀតទៅជាប្រាក់អ៊ឺរ៉ូ ប្រាក់យ័នចិន ឬក៏ត្រឡប់ទៅជាមាសវិញ ប៉ុន្តែប្រាក់ដុល្លារនៅតែបន្ត​គ្រងដំណែង​ខ្ពស់ដដែល។ នៅពេលដែលបណ្តាប្រទេសទិញរូបិយប័ណ្ណបម្រុងដែលមានស្ថេរភាព សុវត្ថិភាព (ងាយស្រួលក្នុងការប្តូរទៅជាប្រាក់ក្នុងស្រុកវិញ) ប្រាក់ដុល្លារនៅតែជាអាទិភាព។ តាមពិតប្រទេសមួយចំនួនដូចជា Panama និង El Salvador បានប្រើប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកជាការដេញថ្លៃស្របច្បាប់របស់ពួកគេ។ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកមិនចាំបាច់ផ្តល់ការយល់ព្រមសម្រាប់ប្រទេសមួយផ្សេងទៀតក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារជារូបិយប័ណ្ណផ្លូវការរបស់ខ្លួនទេ។

ចុះហេតុអ្វីបានជាពិភពលោកមិនព្រមមានតែរូបិយវត្ថុតែមួយ?

លោក Kirshner និយាយថា «វាមិនអាចកើតឡើងនោះទេ។»

មូលហេតុទី ១ គឺនយោបាយ។ មិនមានឆន្ទៈនយោបាយណាមួយដែលមានរដ្ឋាភិបាលពិភពលោកមួយ ឬរូបិយប័ណ្ណពិភពលោកមួយនោះទេ។

មូលហេតុទី ២ យើងនឹងមិនឃើញ «លុយដុល្លារលើផែនដី» ឬពិភពលោកទាំងមូលប្រើប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់រូបិយប័ណ្ណផ្លូវការរបស់ពួកគេឡើយ នោះដោយសារតែតំបន់ផ្សេងៗគ្នាអាចនឹងជួបប្រទះនូវស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចខុសគ្នាខ្លាំងក្នុងពេលតែមួយ។ ឧទា​ហរណ៍​​ប្រទេសមួយអាចស្ថិតនៅក្នុងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចខណៈប្រទេសមួយផ្សេងទៀតកំពុងរីកចម្រើន។

លោក Kirshner មានប្រសាសន៍ថា «ប្រសិនបើយើងមានរូបិយប័ណ្ណតែមួយប្រភេទនៅក្នុងពិភពលោកទាំងមូល នោះអ្នកមានសិទ្ធិអំណាចតែមួយដែលមានន័យថាអ្នកមានគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុតែមួយប៉ុណ្ណោះ។ តាមពិតតំបន់ ឬប្រទេសផ្សេងៗគ្នាត្រូវការគោលនយោបាយរូបិយវត្ថុដែលត្រូវនឹងតម្រូវការផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ»។

ជារួមថ្វីបើមានបំណុលបរទេសរាប់ពាន់លានដុល្លារ និងការចំណាយឱនភាពធំៗជាបន្តបន្ទាប់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែរក្សាការជឿទុកចិត្ត និងទំនុកចិត្តជាសកលចំពោះសមត្ថភាពក្នុងការបំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន។ ដោយហេតុផលនេះហើយបានជាដុល្លារអាមេរិកនៅតែជារូបិយប័ណ្ណពិភពលោកខ្លាំងបំផុត។

ប្រភព៖ howstuffworks.com

ដោយ៖ Anthony Arthur