នេះអាចជាសំណួរឆ្កួតឡប់ ប៉ុន្តែតើអ្នកធ្លាប់ឆ្ងល់ឬអត់ថាលំហអាកាសមានទម្ងន់ប៉ុន្មាន ?
អ្វីដែលមិនអាចមើលឃើញបានដោយភ្នែក មិនប្រាកដថាវាមិនមានវត្តមាននៅទីនេះនោះទេ។ តើលំហអាកាសនៅលើផែនដីពិតជាលំហទទេស្អាតឬ ? តើអ្នកធ្លាប់ឆ្ងល់ដែរទេថាលំហអាកាសដែលអ្នកមើលឃើញតែចន្លោះទទេស្អាតនេះ មានទម្ងន់ឬអត់ ? ឬក៏អត់មានទម្ងន់អ្វីទេ ? ចុះបើមាន តើទម្ងន់របស់វាស្មើនឹងប៉ុន្មាន ? ថ្វីត្បិតតែអ្នកមើលមិនឃើញខ្យល់ដែលតែងតែធ្វើចលនាមកប៉ះទង្គិចនឹងរាងកាយអ្នកក៏ដោយ ប៉ុន្តែវានៅគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់។ លំហអាកាសគឺផ្សំឡើងដោយខ្យល់ ខ្យល់មានទម្ងន់ព្រោះវាមានម៉ាស។ ខ្យល់មានម៉ាសក៏ដោយសារតែវាបង្កឡើងដោយម៉ូលេគុលឧស្ម័នជាច្រើនប្រភេទចូលផ្សំគ្នា។ បើកាលណាខ្យល់ជាម៉ាស ដែលមានទម្ងន់ ដូច្នេះតើលំហអាកាសដែលអ្នករស់នៅក្រោមវារាល់ថ្ងៃនិងមិនចាប់អារម្មណ៍ពីវត្តមានរបស់វានេះ មានទម្ងន់ប៉ុន្មានទៅ ? អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានគណនាឃើញថា ទម្ងន់របស់លំហអាកាស ឬយើងអាចនិយាយដូចគ្នាបានថាម៉ាសសរុបរបស់បរិយាកាសភពផែនដី មានទម្ងន់ស្មើនឹង១ភាគ១លាននៃទម្ងន់របស់ភពផែនដីទាំងមូល ហើយផែនដីមានទម្ងន់ស្មើនឹង៦គុណនឹង១០ស្វ័យគុណ២៤គីឡូក្រាម (៦,០០០,០០០,០០០,០០០,០០០,០០០,០០០,០០០)។ លំហអាកាសដែលទទេស្អាតនេះ មិនមែនគ្រាន់តែជាចន្លោះទទេដូចអ្នកគិតនោះទេ។ បើគេយកដំរីឥណ្ឌាជំទង់មកប្រៀបធៀប គេត្រូវយកដំរីឥណ្ឌាជំទង់ចំនួន៥៧គុណនឹង១០ស្វ័យគុណ១៣ក្បាល (៥៧០,០០០,០០០,០០០,០០០) ទើបអាចស្មើនឹងម៉ាសសរុបរបស់បរិយាកាសភពផែនដីបាន។ 
ខ្យល់នៅក្នុងបរិយាកាសផែនដីតែងតែមានចលនាមកប៉ះទង្គិចអ្នក និងអ្វីៗទាំងឡាយដែលវាប៉ះ។ ចលនាប៉ះទង្គិចនេះកើតឡើងដោយសារទំនាញរបស់ផែនដីស្រូបទាញយកខ្យល់ទាំងនោះមកកាន់ផែនដី ដែលគេហៅកម្លាំងនេះថា សម្ពាធនៃខ្យល់។ សម្ពាធនៃខ្យល់កាន់តែចុះទាប នៅតំបន់ដែលមានរយៈកម្ពស់កាន់តែខ្ពស់។ ផ្ទុយមកវិញ សម្ពាធនៃខ្យល់នឹងកាន់តែកើនឡើង នៅក្នុងតំបន់ដែលមានរយៈកម្ពស់ទាប។ នៅពេលសម្ពាធខ្យល់កាន់តែទាប អុកស៊ីហ្សែននៅទីខ្ពស់ក៏ចុះថយដែរ។ មូលហេតុនេះហើយទើបបានជា អ្នកឡើងភ្នំត្រូវការដបអុកស៊ីហ្សែនបន្ថែមនៅពេលឡើងទៅកំពូលភ្នំម្ដងៗ។ ដូចគ្នាចំពោះយន្តហោះហោះហើរនៅលើអាកាសដែរ ដែលសម្ពាធខ្យល់សិប្បនិម្មិតត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីសម្រួលការដកដង្ហើមរបស់អ្នកដំណើរនៅក្នុងយន្តហោះឲ្យមានភាពងាយស្រួល។ ប៉ុន្តែតើហេតុអ្វីបានជាផែនដីអាចទ្រាំទ្រជាមួយនឹងលំហអាកាសដែលមានម៉ាសដ៏ធំបែបនេះបាន ? នេះក៏ព្រោះតែខ្យល់មិនមែននៅនឹងមួយកន្លែងគ្របដណ្ដប់នៅលើភពផែនដីនោះទេ។ វាងាយនឹងធ្វើចលនាទៅវិញទៅមក ឡើងចុះ ផ្លាស់ប្ដូរទិសដៅទៅតាមទីតំបន់ផ្សេងៗ និងទៅក្នុងលំហ ពុំនោះទេមនុស្សយើងមិនអាចទប់ទល់នឹងកម្លាំងសម្ពាធខ្យល់ដែលបុកមកនិងមានជីវិតរស់នៅបានឡើយ។ ក៏ដោយសារតែខ្យល់មានទម្ងន់ ហើយអេល្យូមជាឧស្ម័នស្រាលជាងខ្យល់ ទើបគេអាចបង្ហោះប៉េងប៉ោងដែលមានផ្ទុកខ្យល់អេល្យូមខាងក្នុងឲ្យបណ្ដែតនៅលើអាកាសបាន៕
ដោយ៖ ស្រីពៅ
